Filmy oparte na prawdziwych historiach, to szczególny rodzaj rozrywki. Wiemy, że lepiej nie wierzyć w każdy szczegół lub linię dialogów - filmy są zawsze fikcją w szerokim znaczeniu - i że filmowcy, którzy mają do czynienia z prawdziwymi wydarzeniami, muszą mieć pewną swobodę. Być może będą musieli odgadnąć, jak wyglądałyby pewne spotkania, lub wyobrazić sobie dialog w sytuacji, o której nie ma wzmianki. W filmach na faktach terminy są zazwyczaj skrócone; kolejność wydarzeń może być przetasowana; postacie drugoplanowe mogą zostać pominięte lub zastąpione jedną osobą.
Jeżeli zastanawiasz się, jaki film na faktach warto obejrzeć, poniżej znajdziesz jedne z najlepszych propozycji.
„Odkąd pamiętam, zawsze chciałem być gangsterem” - deklaruje Henry Hill grany przez Raya Liottę, bohater „Goodfellas” Martina Scorsese, klasycznego filmu kryminalnego z 1990 roku, przedstawiającego rozwój i upadek mafiosa i jego sieci we włosko-amerykańskim Brooklynie. Widzowie filmu mają jednak wiele powodów, dla których życie w mafii może nie być tak pożądane.
Film „Chłopcy z ferajny” powstał na podstawie utworu „Wiseguy: Life in a Mafia Family” z 1985 roku, napisanego przez reportera kryminalnego Nicholasa Pileggi, który jest także współautorem scenariusza „Godfellas”. Książka Pileggi szczegółowo opisywała życie prawdziwego Henry'ego Hilla i jego współpracowników Thomasa DeSimone i Jamesa „Jimmy'ego” Burke'a. Ich postacie zainspirowały te grane przez Joe Pesciego i Roberta de Niro w filmie, który przedstawiał prawdziwy napad Lufthansy z 1978 roku na lotnisko JFK, zaplanowany przez Burke'a. „Goodfellas demitologizuje przestępczość zorganizowaną, dając publiczności przygotowanej przez Coppolę, Brando i Pacino spojrzenie na niechlujny, zgorzkniały i nieromantyczny świat” - mówi Jason Herbert, publicysta i doktorant Uniwersytetu w Minnesocie.
W rolach głównych Mark Ruffalo, Rachel McAdams i Michael Keaton jako członkowie prawdziwego zespołu dziennikarzy śledczych w Boston Globe, Spotlight pokazuje wysiłki reporterów mające na celu odkrycie historii systematycznego wykorzystywania seksualnego w Archidiecezji Bostońskiej. Film jest w dużej mierze wierny prawdziwym wydarzeniom i oparty na historycznych postaciach; w styczniu 2002 r. zespół dochodzeniowy Boston Globe Spotlight opublikował swoją pierwszą historię w serii artykułów ujawniających tuszowanie nadużyć dokonywanych przez księży rzymskokatolickich. Marty Baron, obecny redaktor Washington Post, był redaktorem Globe w czasie, gdy rozgrywa się akcja filmu, a w ekranizacji jego rolę odgrywa Liev Schreiber.
„Szczególnie uderzające w filmie jest to, jak dobrze reżyser i scenarzyści skutecznie przekazali prawdziwą historię tej grupy odważnych dziennikarzy, jednocześnie ostrożnie i delikatnie odsłaniając życie osobiste ofiar wykorzystywania” - mówi Keisha N. Blain, profesor nadzwyczajny historii na University of Pittsburgh.
Paul Newman i Robert Redford skradli serca widzów i wyznaczyli nowy standard dla filmów o męskiej przyjaźni, wcielając się w znanych, prawdziwych przestępców: Roberta LeRoya Parkera i Harry'ego Longabaugh w „Butchu Cassidy i Sundance Kid” z 1969 roku. Podczas gdy ekranizacja zaczyna się od słów: „większość z tego, co następuje, jest prawdą”, w rzeczywistości skorzystała z wielu swobód twórczych, aby stworzyć efektowną produkcję.
Te nieścisłości nie umniejszają jednak wrażeniom podczas seansu - ani postaci Etta Place, granej przez Katharine Ross, mówi Stephanie Coontz, emerytowana profersorka wydziału historii i studiów rodzinnych w Evergreen State College. „Podobało mi się, że faceci byli tak czarująco niekompetentni w niektórych dziedzinach, nie będąc nieudolnymi błaznami. To był pierwszy raz, kiedy widziałam mężczyzn, którzy chcieli zabrać kobietę na swoje przygody i pozwolić jej być prawdziwym przyjacielem jednego z nich, bez żadnej rywalizacji między nimi”- wspomina Coontz.
Młodsze pokolenie może znać Boba Woodwarda za jego kroniki administracji Trumpa w jego książkach „Fear: Trump in the White House” oraz „Rage”. Ale prawie pół wieku wcześniej odkrywał sekrety innego prezydenta: Richarda Nixona. W 1972 roku on i jego kolega z Washington Post, Carl Bernstein, rozpoczęli śledztwo w sprawie włamania do Narodowej Konwencji Demokratów. Po wyczerpujących badaniach odkryli, że było to częścią masowej kampanii szpiegostwa politycznego i sabotażu w imieniu Nixona i przeciwko jego przeciwnikom; skandal Watergate wkrótce przyniósł upadek prezydentury.
Zaledwie cztery lata po włamaniu ukazał się film Alana J. Pakuli, w którym Robert Redford i Dustin Hoffman wcielili się odpowiednio w Woodwarda i Bernsteina. Pakula i scenarzysta William Goldman na podstawie dziennikarskiego śledztwa w przerażającą opowieść detektywistyczną z podejrzanymi spotkaniami na podziemnych parkingach. W przeciwieństwie do książki Woodwarda i Bernsteina o tym samym tytule film skupia się mniej na faktycznych szczegółach dotyczących Watergate, a większą uwagę kieruje na osobowości i procedury, które stały za jednym z największych dochodzeń XX wieku i ważnych figurach drugoplanowych, takich jak Washington Post.
Produkcja zdobyła osiem nominacji do Oscara; 20 lat później długoletni pisarz Post, Ken Ringle, nazwał ją „najlepszym filmem, jaki kiedykolwiek powstał o dziennikarskim rzemiośle”.
Al Pacino grał w swojej karierze wielu przestępczych geniuszy, ale John Wojtowicz do nich nie należy. Pewnego upalnego letniego dnia 1972 roku weteran wojny wietnamskiej podjął niezdarną próbę obrabowania banku w Brooklynie, ale został uwięziony z zakładnikami na 14 godzin. „Pieskie popołudnie” Sidneya Lumet’a przedstawia trudny czas spędzony w budynku, podczas którego Wojtowicz męczył się z powodu swoich czynów i nieoczekiwanie związał się z niektórymi ze swoich jeńców.
Po premierze filmu Wojtowicz skarżył się w liście napisanym z więzienia, że film jest tylko „w 30% prawdziwy”, chociaż określił też przedstawienie samego siebie przez Pacino jako „bez skazy”. Jednak niektórzy reporterzy sceptycznie patrzą na wersję wydarzeń Wojtowicza, mówiąc, że jego deklarowany motyw - zapłacenie za operację zmiany płci jego kochanki Liz Eden - był przykrywką dla mafijnego spisku. Niezależnie od tego, czy film był wierny prawdzie, czy nie, Wojtowicz ma rację co do jednego: Pacino jest niezaprzeczalnie fantastyczny, nasyca postać patosem i stłumioną szaloną energią. Dla wielu kryminalista przyjął postać bohatera ludowego i faktycznie pomógł sfinansować prawdziwą operację Edenu.
